Elk verhaal heeft een begin. Dit is van ons…

Het ontstaan van Bernharddorp is in de periode 1929 – 1930 begonnen, zoals doorgegeven door Magdalena Marietje “Kabara” Sabajo aan haar dochter wijlen Evelina Lena Sabajo (overleden op 9 juni 2022) en diens dochter, Jeannette Tjon geboren te Wanekreek op 19 juni 1949, opgegroeid in Bernharddorp vanaf haar zesde jaar. Dit stuk over Bernharddorp is tevens gebaseerd op ingewonnen informatie bij het RK Bisdom, Paramaribo, Suriname. Daarnaast is de informatie geverifieerd aan de hand van diverse artikels te vinden via de bron “Anda Suriname” waaronder de artikelen; “Bernharddorp” en “De strijd om Zanderij” van auteur Nico Eigenhuis en de artikel “Luchtvaart, het begin in Suriname” van auteur Jacob van der Burg.

Ontstaan en Vestiging Km 25 door Herman Paujali

Bernharddorp, oorspronkelijk bekend als km 25, is opgericht tussen 1929 en 1930 door Herman Paujali. Herman Paujali is afkomstig van het Inheems dorp Bisri. Rond 1928/1929 moesten de Inheemsen vertrekken vanuit Bisri vanwege in gebruik name van het rits gebied nabij Bisri voor de luchtvaart, de bouw van de luchthaven Zanderij is officieel veel later gestart, thans Luchthaven Johan Adolf Pengel Internationaal.

De Inheemsen van Bisri hebben zich gevestigd op de plekken thans bekend als Zanderij 1 (Wit Santi), Bernharddorp, Holandse Kamp kortom diverse plekken in de districten Para en Wanica.

Het dorp, Bernharddorp werd eerst bewoond door Lokono ‘s en Kalynia’ s uit Surnaukreek en Bisri. Op 25 februari 1951 kreeg het dorp officieel de naam Bernharddorp, vernoemd naar Prins Bernhard met zijn goedkeuring.

Herman Paujali woonde met zijn gezin in Surnaukreek, een Arowakse dorp. Samen met zijn vrouw, Anna Frederica Sabajo, kregen ze 4 kinderen: Marietje, Petrus, Marius en Johanna. Toen Surnaukreek ongeschikt bleek voor verdere bewoning, hoorde hij over de vrije grond bij Km 25 van een vriend uit Para. Samen met deze vriend werkte hij aan de Lawaspoorweg, later Landsspoorweg genoemd. Nadat hij het gebied bekeken heeft, vroeg hij het RK Bisdom om zich daar te mogen vestigen en hij kreeg akkoord.

Zie bijlage 1:

Herman Paujali: , geboren rond 1877 (exacte datum onbekend), is een Kalynia en Pyjai uit Bisri,

Inheemse Naam: Pan-wa-ra/Paujarí, overleden rond 1961 te Bernharddorp.

Vrouw van Herman Paujali: Anna Frederica Sabajo, een Arowakse, geboren rond 15‐10‐1887 te Sernau
Ouders van Anna Frederica: Cornelia, geboren te Sernau en Petrus afkomstig van de Anjumara kreek, getrouwd rond 21-11-1898 te Surnau, volgens RK ceremonie.

Moeder van Cornelia: Elisa (geen verdere gegevens)

 Reis van Surnaukreek naar Bernharddorp, toen Km 25

Het gezin van Herman Paujali bestaande uit zijn vrouw, Anna Frederica Sabajo en hun 4 kinderen, en schoonschoon William getrouwd met zijn de oudste dochter Marietje (Kabara) en hun kinderen Johanna en Evelina vertrokken samen met de ouders van Anna Frederica, Cornelia en Petrus per korjaal vanuit Surnaukreek naar het Tout Lifaut kanaal, nu bekend als s’ Lands kanaal. Ze kwamen aan nabij de Braamshoopweg en Vredenburgweg en reisden te voet verder naar Bernharddorp.

Leven in Bernharddorp, toen Km 25 (1929-1934)

In de beginjaren heeft het gezelschap alleen de gebieden ontbost waar ze hun woningen en kostgronden zouden aanleggen. De bomen werden zodanig omgehakt dat ze in het moerasgebied vielen, waartussen rijst werd geplant. Het gezelschap leefde verder van visvangst, jagen op wild en het houden van kippen en ander pluimvee.

De bodem was vruchtbaar en het gebied bracht veel economische voordelen mee. Elke week stuurde Kabara, de oudste dochter van Herman en Anna Frederica, producten zoals; eieren, kippen, wildvlees, vis, cassave en gevlochten souvenirs met de goederentrein naar Paramaribo. Daar haalde mevrouw Rebekka, een Creoolse marktverkoopster, deze op om ze te verkopen op de markt. Mevrouw Rebekka woonde aan de Weidenstraat, tegenover de EBG Christelijke school. Kabara ging elke maand, netjes gekleed in pantykousen, een hoed, schoenen en handschoenen, met de trein naar Paramaribo om het geld op te halen. Ze gebruikte dit geld voor de aankoop van suiker, olie en kleding en schoeisel voor haar gezin en de familie.

De woningen bestonden uit hutten met daken van Pinabladeren en muren van houten planken. Kleding en waardevolle spullen werden bewaard in houten kisten, genaamd Pagará. De kinderen reisden met de trein naar school, gelegen aan de Copieweg, begeleid door een broer of zus.

Intussen waren ook enkele familie van Herman Paujali zich komen vestigen o.a. de familie Voorburg en Taweroe vanwege het gedwongen vertrek uit Bisri.

Kabara

Kabara of Kabbalato of Kabelatu (Arowakse roepnaam) is de oudste dochter van Herman Paujali en Anna Frederica Sabajo. Haar Inheemse naam heeft ze te danken aan haar lang haar. Ze had lang en dik zwart haar. Toen ze klein was werd ze Kabelatu genoemd. Bij ouder worden werd ze Kabara genoemd.

Haar officiële naam volgens het doopbewijs: Magdalena Marietje Sabajo geboren 6-11-1903 in Sernau. Ze heeft gekozen, ondanks aandringen van haar vader, voor de naam ‘Sabajo’.  Ze is grotendeels door haar grootouders Cornelia en Petrus, ouders van Anna Frederica, verzorgd. Uit dankbaarheid en traditie wilde ze de naam van haar grootmoeder en moeder, Sabajo, dragen.

Kabara is volgens RK ceremonie getrouwd op 27-05-1923 met William Fernandes Jubitana, zijn Inheemse roepnaam is Shimara of Shimala. William was een Lokono afkomstig uit het dorp Casipora. Zijn moeder is Elise Juliana (geen verdere gegevens) maar onder de inheemsen bekend als “Ganggang” dit refereert naar overgrootmoeder.

Samen hebben Kabara en Shimara zes kinderen groot gebracht:

1. Frederik Ligorie (uit een eerdere relatie van Shimara),
2. Johanna Sabajo gedoopt 12‐01‐1925 en geboren te Surnau,
3. Evelina Lena Sabajo geboren op 27‐09‐1928 te Surnau en gedoopt op 11‐11‐1928,
4. Alfons Sabajo geboren 15 februari 1931 te Bernharddorp (voorheen km25),
5. Theodorus Sabajo geboren 02‐05‐1939 te Bamboesi gedoopt 20‐ 06‐1939 te Albina,
6. Richard Antonius Sabajo geboren 28‐03‐1941 te Bamboesi gedoopt 11‐05‐1941 te Albina.

Het nageslacht van Kabara en Shimara wonen in Bernharddorp en in Bamboesi.

Vertrek uit Bernharddorp na Overlijden van Anna Frederica

Anna Frederica Sabajo overleed omstreeks 1931, en kort daarna overleed haar moeder, Cornelia, beiden zijn begraven te Copieweg. Na het overlijden van zijn vrouw, vertrok Herman Paujali naar Zanderij 1 (Wit Santi) en kwam daar zijn tweede echtgenote tegen.

Hoewel Herman Paujali vaak terugkeerde naar Bernharddorp voelde Marietje zich niet veilig met haar twee dochters en zoon, omdat haar echtgenoot, Shimala, richting Moiwana was vertrokken als Balata bleeder. De grootvader Petrus werd ook opgehaald door zijn jongste dochter, Lotje (Kalego) om terug te keren naar Surnaukreek, maar kort daarna overleden en daar begraven.

Evelina was ongeveer 8 jaar en zat in de derde klas van de lagere school toen Marietje en de kinderen vertrokken uit Bernharddorp, dit was omstreeks 1936, het gezin reisde richting Moiwana, de echtgenoot van Marietje na. De jongste kinderen van Herman Paujali; Marius Paujali en Johanna Paujali, gingen bij hun vader wonen in Zanderij1.

De gezinnen die daar achterbleven waren Taweroe en Voorburg.

Tweede Vestiging van Herman Paujali met Nieuw Gezin ± 1936/1937

Herman Paujali reisde een aantal jaren tussen Bernharddorp en Zanderij 1 en na een aantal jaren keerde hij definitief terug naar Bernharddorp met zijn tweede vrouw Jacqueline Maoekama Toenurietjin roepnaam “Tat” geboren ± 1898. Samen kregen zij 4 kinderen:

1. Gerardina Erda Paujali
2. Jacq Jacobus Paujali
3. Agnes Pauline Paujali
4. Eugene Franklin Paujali.

“Tat” had uit een eerdere relatie 3 kinderen. Al deze drie kinderen werden erkend door Herman Paujali:
1. Francis Cornelis Maukamo Paujali

2. Willem Frederik Maoekamo Urakajai Paujali
3. Johan Armand Paujali

Samen hadden ze 10 kinderen inclusief Marietje (Kabara), Johanna en Marius van zijn eerste relatie met Anna Frederica.

Tot heden wonen de nazaten van Herman Paujali met hun gezinnen en nazaten in Bernharddorp.

Vestiging van nog meer families

Ook andere directe familieleden van Herman Paujali vestigden zich in het dorp, tegelijk of kort na de eerste vestiging o.a. zijn broertje en zussen:

De gezinnen die hieruit zijn gekomen:

• Familie Taweroe met gezin: Wijlen oom Popí, wijlen Tampo, wijlen tante Prietjara en zusje tante Tiene Taweroe geboren in 1933 in Bernharddorp (zij leeft nog)
• Familie Joekawari met gezin
• Familie Rikets
• De familie Claus. De familie Frederik Lindenberg. Moeder is Manella, zus van Herman Paujali
• Familie Voorburg.

Bernharddorp en Eerste Kapitein (vanaf 1951)

Bernharddorp groeide aanzienlijk en kreeg in 1950 haar eerste kapitein, Hendrik Calli:

• In 1951 heeft Prins Bernhard kapitein Calli zelf geïnstalleerd en op 25 februari 1951 was het schriftelijk akkoord ontvangen dat het dorp officieel Bernharddorp mocht heten
• Hij werd benoemd als eerste groot opperhoofd voor alle inheemse dorpen in het district Suriname, thans Para.
• Kapitein Hendrik Calli ontving tijdens het bezoek van koningin Juliana en prins Bernhard in 1955 de bijzondere onderscheiding van het Kruis van Verdienste in Zilver.

Andere kapiteins achtereenvolgens: Alfred van der Claus, Eddie Gijsberg, Ronald Karwofodi, Jerry Gijsberg, Kapitein Banda en Humprey Tjon.

Huidige Kapitein Bernharddorp

De huidige kapitein is, Humprey Tjon, zoon van Evelina Lena Sabajo, de kleinzoon van Marietje (Kabara), de oudste dochter van Herman Paujali en de achterkleinzoon van Herman Paujali. Humphrey Tjon is geboren en getogen in Bernharddorp, op dezelfde plek woonachtig als zijn voorouders. Bernharddorp is nu het grootste Inheemse dorp van Suriname met meer dan 3000 inwoners, bestaande uit Inheemsen en een mix van Inheemsen met overige bevolkingsgroepen.

Bedrijvigheid anno nu

• Sportactiviteiten: Voetbal en slagbal voor mannen en vrouwen. Slagbal, badminton en fitness voor vrouwen.
• Economische bedrijvigheid: Ambachten en handnijverheid zoals het ontwerpen van Inheemse kleding, het rijgen van kralensnoeren en het vervaardigen van hoofdtooien. Het vervaardigen van vlechtwerk zoals manden, waaiers en matapi. Tatoeages met natuurproducten als de inheemse inkt toepoeroe. Hangmatten vlechten van de vezels van de jonge mauriuspalm. Het maken van kleipotten als prapie’s, waterkruiken.
• Cultuur: Het maken van Inheemse muziek, zowel Arowakse als Karin’ya muziek, het promoten van Inheemse dans. Een bekend Inheems muzikant woonachtig te Bernharddorp is Karinya Basie.

Samenvatting gezin en familie Herman Paujali

Herman Paujali, Inheemse naam Pan-wa-ra/Paujarí geboren rond 1885 te Bisri
De gegevens van het gezin van Herman Paujali kunnen we bevestigen met gegevens uit de doopregisters uit het archief van het Rooms-Katholieke Bisdom van Paramaribo. De gegevens van de rest van de familie o.a. broer en zussen zijn doorgegeven volgens orale vertellingen.

Het Gezin

1. Herman Paujali getrouwd met eerste vrouw Anna Frederica Sabajo, geboren rond 15-10-1887 te Sernau
   Magdalena Marietje Sabajo: Kabelatu, roepnaam als meisje, Kabara bij volwassen zijn, is geboren op 6‐11‐1903 te Surnau
2. 2. Petrus ± 1905 (overleden)
3. Marius Johannes Paujali, geboren 2‐4‐1917 te Surnau
4. Johanna Paujali, geboren op 20‐12‐1920 te Surnau

Note

1. Anna Frederica Sabajo geboren rond 15-10-1887 te Surnau, overleden rond 1931 te Bernharddorp (Km25)
2. Kabara is de oudste biologische dochter van Herman. Zij wilde haar moedersnaam Sabajo voortzetten. Ze had een heel nauwe band met haar grootouders Opa Petrus en haar oma Cornelia Sabajo geboren in Sernau.

1. Herman Paujali met tweede vrouw Jacqueline Maoekama Toenurietjin roepnaam “Tat” geboren ± 1898
2. Gerardina Erda Paujali, gedoopt 11‐06‐1932 te Marowijne
3. Jacobus Paujali, gedoopt 26‐07‐1934 te Zanderij 1
4. Agnes Pauline Paujali, gedoopt 17‐10‐1937
5. Eugene Franklin Paujali, gedoopt 28‐12‐1941

• “Tat” had uit een eerdere relatie 3 kinderen:

1. Francis Cornelis Maukamo Paujali, geboren ± 1924
2. Willem Frederik Maoekamo Urakajai Paujali, geboren 20-05-1926, gedoopt 07-02-1928
3. Johan Armand Paujali, geboren op ± 15-11-1927

Al deze drie kinderen werden erkend door Herman Paujali.

Familie uit broertje en zusjes van Herman Paujali. Herman Paujali is de oudste.

1. Uit broertje, naam onbekend, komen de volgende gezinnen voort.

• Familie Taweroe:
• Zonen: wijlen oom Bernard, roepnaam oom Popí, wijlen oom Hendrik, roepnaamTampo,
• Wijlen Josta , wijlen Johanna, wijlen Marietje, wijlen Lena, wijlen oom Baja, wijlen Tony, tante Tiene Taweroe geboren in 1933 in Bernharddorp (zij leeft nog), oom Ba-Da (leeft nog)
• Familie Joekawari en familie Rickets
• Wijlen Prietjara
• De familie Rickets
• Familie Joekawari met gezin, George Joekawari getrouwd met Martha Stjura

2. Zus Christina Patronella bekend als Manella, zij is de stammoeder van de familie Alfred van der Claus en Frederik Julis Lindenberg. Frederik, geboren op 23-10-1902
3. Zus Voorburg, is de moeder van Gerardus Franciscus geboren 14 januari 1924

Note:

De namen van het gezin van Herman Paujali en dat van Kabara en haar ouders en haar grootouders zijn  gehaald uit het RK-Bisdom Archief Suriname in 2023. Indien er aanvullingen informatie zijn, graag deze aan de kapitein Humphrey Tjon doorgeven.