Tag Archive for: Inheemse zichtbaarheid

Wij zijn mensen met verstand en geen dieren. Onze voorouders hebben geen dingen hoeven te schrijven, maar zoals zaken gaan, moeten wij dat nu wel doen. We moeten onze stem laten horen; wat we denken op papier zetten.” Voor de inheemsen in Zuid-Suriname – de Trio- en Wayana-gemeenschappen dichtbij de grens met Brazilië – is er handboek samengesteld met regels voor zowel de inwoners van de negen dorpen als bezoekers. Trio-granman Jimmy Toeroemang stelt dat het ook is bedoeld om het bos te behouden voor de toekomst, waardoor de nakomelingen ervan kunnen profiteren.

Tekst en beeld Tascha Aveloo

Het grootopperhoofd meent dat het document ook moet leiden tot erkenning door de overheid van de rechten van inheemsen. “Het moet ons in staat stellen om zonder verstoring in vrede verder te leven in onze dorpen.”

De gedragscode is tijdens een meeting in het Courtyard by Marriott aangeboden aan onder anderen voorzitter Marinus Bee van De Nationale Assemblee. “Ik denk dat de tijd van praten en vergaderingen voorbij is. 2023 moet een jaar worden van het ondernemen van gerichte en bewuste acties”, reageerde de parlementsvoorzitter.

“Met dit boek, zijn de regels nu vastgelegd en ik hoop dat het tot wet kan worden verheven.”Trijana-voorzitter Tomas Podina

Weg

In januari 2020 is Conservation International Suriname (CIS) in samenwerking met de Organisatie van Inheemse Volkeren in Suriname (OIS) het driejarige EU-project ‘Trio and Wajana Indigenous Community Empowerment’ gestart. “Het hoofddoel is de Trio- en Wayana-gemeenschappen in Zuid-Suriname capaciteitsversterking te bieden in hoe ze moeten onderhandelen met publieke en private sectoren om hun sociale en economische rechten te beschermen”, legt Shaniel Gena, technisch coördinator van het Twitis-project ter bescherming van het woongebied en de natuur van de Tarëno Wayana-volken in Zuid-Suriname, uit.

Hij hield samen met technisch manager Erlyn Power een korte presentatie over het project, de doelen en de uitkomst. “In 2019 is er vanuit Apoera een weg aangelegd tot aan de Lucyrivier. De bedoeling was dat die zou worden doorgetrokken tot de dorpen Amotopo en Coeroeni”, vertelt Gena. Nergens kan worden nagegaan wie de opdracht voor de aanleg heeft gegeven. “We hebben gehoord dat het is gedaan door de vorige regering, maar bewijzen van hoe of wat hebben we niet gevonden.”

Door de lokale Trio-gemeenschap te Alalaparu is er toen een alarm schrijven gericht naar CIS, nadat was gebleken dat het zou gaan om een verbindingsweg naar Brazilië. Die zou de dorpen Apetina, Palumeu, Tepu en Alalaparu doorkruizen. CIS heeft ook vernomen dat vanuit Brazilië een highway zal worden aangelegd – de Brazil Highway 163 – die zal worden verbonden met de Noord-Zuidweg. “Dit was heel zorgwekkend voor de Trio- en Wayana-gemeenschappen, CIS en al de organisaties die daar werkzaam zijn met activiteiten voor bescherming van het bos en de cultuur”, stelt Gena.

Met behulp van CIS  is een project geschreven waarvoor financiering is gevraagd bij en gekregen van de Europese Unie (EU). Eén van de uitkomstern was het vaststellen van de effecten die de wegen (kunnen) hebben op de gemeenschappen. “Behalve vervuiling door plastic verpakking en het verdwijnen van waardevol hout worden dieren doodgeschoten en op de weg achtergelaten. Het gaat vaak om dieren die als voeding dienen voor de gemeenschappen aldaar.”

Training

Er is ook een ‘train-de-trainers’-traject uitgevoerd. Om de negen gemeenschappen te verenigen is stichting Trijana opgericht. Het is een overkoepelende organisatie voor Trio en Wayana in Zuid-Suriname als werkarm  voor het traditioneel gezag en om processen te vergemakkelijken voor het zaken doen met onder meer niet-gouvernementele organisaties. “De Trijana-leden hebben, samen met nog een man en vrouw uit elk dorp, deelgenomen aan de training van drie weken te Plantage Frederiksdorp. Ze hebben geleerd hoe te onderhandelen met publieke en private sectoren om hun sociale en economische rechten te beschermen.”

Ook werd ze bijgebracht afspraken schriftelijk vast te leggen, kalm te reageren als vreemden in het gebied komen en dingen vastleggen, maar ook hoe vast te stellen als het gaat om een goede of slechte overeenkomst. De dorpelingen moeten sterk staan in hun verdedigingspositie. Afspraken moeten worden vertaald naar de Trio- en Wayana-talen, zodat de mensen goed begrijpen wat in een overeenkomst staat. De gemeenschappen hebben tijdens de trainingen ook duidelijk laten weten dat ze geen wegen willen dwars door hun dorpen.

De Matawai-gemeenschap van de Boven-Saramacca die ervaring heeft met het aanleggen van wegen heeft die gedeeld met de Trio en Wayana. “De Matawai hebben verteld over hoe de inheemsen kunnen onderhandelen als de overheid of organisaties in hun gebieden komen om activiteiten te ontplooien.”

Wet

Gena zegt dat de regels voor het handboek door de twee stammen zelf zijn gemaakt en op basis daarvan is een eerste versie samengesteld. “Zij hebben vervolgens doorgenomen of de vertaling klopt en aanvullingen voorgesteld. Toen is de eindversie geschreven. In dit alles is de OIS een sterke partner geweest.”

De grootste vraag is of deze gedragscode niet  zou moeten worden verheven tot wet die samen zou moeten gaan met de wet Grondenrechten en of ze ook niet zou moeten gelden voor overtredingen. Volgens Henri Kramer, Delivery and Monitoring-directeur van CIS, zou de gedragscode vooral moeten worden benaderd vanuit het ‘promoten en belonen’ van goed gedrag. “Ik denk dat we als mens allereerst respect moeten hebben voor de gewoonten en gebruiken van de inheemsen. En laat het gewoon over aan de gemeenschappen zelf – met inachtneming van nationaal heersend recht en regelgeving – om maatregelen te treffen.”

Hij stelt dat de inheemsen mensen zouden kunnen uitsluiten en verbieden om nog langer het gebied te betreden als zij de regels overtreden. Kramer hoopt wel dat grondenrechten meer dan ooit serieus worden genomen door de overheid. “Het respect moet niet alleen komen van ons als burger, maar ook van de overheid.”

Trijana-voorzitter Tomas Podina stelde dat er overal regels zijn. “Hier in de stad als er een stopbord is, dan stop je toch? Wat we hebben gezien is dat er in de dorpen geen vastgelegde regels zijn. Met dit boek, zijn de regels nu vastgelegd en ik hoop dat het tot wet kan worden verheven.” Hij benadrukte dat het bos in Zuid-Suriname niet alleen van belang is voor de inheemse volkeren maar voor geheel Suriname. Behalve aan de parlementsvoorzitter werd een exemplaar van het handboek uitgereikt aan dorpshoofden, meewerkende organisaties en vertegenwoordigers van ministeries.

de Ware Tijd